یکی از تئوریهای جالب در زمينه تیپ های شخصیتی، تئوری انیاگرام است که هنوز در ایران در بین روانشناسان متخصص آنقدر شناخته شده نیست.

انواع تیپ شخصیتی

 

"تیپ های شخصیتی" مختلف انسان ها

یکی از تئوریهای جالب در زمينه تیپ های شخصیتی، تئوری انیاگرام است که هنوز در ایران در بین روانشناسان متخصص و اساتیددانشگاه، آنقدر شناخته شده نیست. این تئوری در اول به وسیله جورجیوف دانشمند و عارف بزرگ روسی مطرح گردید و بعدها به وسیله روانشناسان خصوصا" نارن جو" وارد حوزه‌ روانشناسی شد و تا کنون پژوهشهای زيادي در ابعاد مختلف روی آن صورت گرفته است و اینک جايگاه ويژه ای در جهان پیدا نموده است .

تئوری انیاگرام یا تیپ های نه گانه( در شکل فعلی آن) در واقع ترکیبی از عرفان شرقی و روانشناسی امروزی است. مقصود جورجیوف از تحقيق در این زمينه آشنایی ابعاد شخصیت انسان و ارائه راه حل براي رشد و خود اگاهی بیش تر انسان بوده است.

برای این که جورجیوف بر این عقیده بود که تا انسان خویش را بدرستی نشناسد، قادر به کمک بخود و هم کمک به سایرین نخواهد بود. وی انسان ها را به 9 تیپ شخصیتی تقسیم می کند که هر تیپ دارای نقاط قوت و ضعف خاص خویش میباشد . در این جا این 9 تیپ شخصیتی بصورت خيلي مختصر ارائه ميشود :

انواع تیپ های شخصیتی

۱-تیپ کمالگرا:

اشخاص کمال گرا ملاک های خيلي خيلي بالایی را براي موفقیت در نظر می گیرند و درصورتی که به آن اهداف بلندپروازانه نرسند، خود شان را شکست خورده ميدانند . آن ها نسخه همه اتفاق های دنیا را با قانون« همه یا هیچ» می پیچند. براي کمال گراها نتيجه هر کاری یا شکست کامل است یا موفقیت کامل.

دانش آموزی که موقع انتخاب رشته دانشگاهی، فقط دانشگاه تهران را وارد برگ انتخاب رشته ميکند ، ورزش‌کار یا مربی ای که همه مساوی گرفتن ها را یک شکست مفتضح می داند، نقاشی که آن قدر نمايشگاه برگزار نمی کند تا موزه هنرهای معاصر بیاید سراغش و روزنامه نگار جوانی که تنها نوشتن در همشهری جوان( آن ها که شوخي سرشان نمی شود بخوانند لوموند) راضی اش می کند؛ همه و همه نمونه های اشخاص کمال گرا هستند. ته تمام این ارمان های بالابلند، یک ترس ظریف از شکست خوردن خوابیده است؛ ترسی که باعث ميشود فرد همیشه در حالت تنش و استرس باشد.

۲-تیپ مهرطلب یا کمک کننده:

این اشخاص دایم به فکر دیگرانند. خویش را به آب و آتش ميزنند تا به سایرین کمک کنند. به قول قدیمیها حسن هلاک هستند. احتیاج به محبّت و توجه دارند. قادر به “نه” گفتن، نیستند، زیرا از طرد شدن ترس دارند. افرادی وابسته و متکي به دیگرانند. حرمت ذات پایینی دارند و همواره به دنبال تائید و تحسین دیگرانند.

گونه دوم اشخاصی هم دل، صادق، و بسیار بامحبت هستند. بعلاوه آن ها بسیار خودمانی برخورد ميکنند و سخاوتند و فداکار هستند. ولی میتوانند احساساتی، خودشیرین و مردم نواز هم باشند. این اشخاص بسیار خوش قلب بوده و به طرف سایرین جذب میشوند .

ولی احتمال دارد به سمت انجام کارهایی براي افراد دیگر بروند که آن ها محتاج به آن شوند. این افراد معمولاً با possessiveness و بیان نیازهای خود مشکل دارند. این اشخاص در بهترین حالت خود خواه نبوده و بشر دوست هستند. آن ها معمولاً بسیار به سایرین عشق می ورزند.

۳-تیپ پیشرفتگرا یا موفقیت جو:

آن چه برایشان بیش از هرچیز اهمیت دارد، موفقیت شان است و براي پیش رفت، سخت کار ميکنند و دست به هر اقدامی که لازم باشد، ميزنند و جویای نام و مقام هستند. افرادی پُرکار و رقابت جو هستند و خویش را با کارهایی که انجام می‌دهند ، می شناسند. همواره به فکر برنده شدن در موقعیت های رقابتی هستند. در رنگ عوض کردن ، مهارت دارند. در حالت افراطی، به تیپ اول بدل میشوند . بیش ترین لذت را در کارکردن دارند. دنبال پول، پرستیژ و رفاه هستند و تلاش ميکنند وارد مقوله های احساسی و عاطفی نشوند. این خطر در آنها هست که توجه به کار و موفقیت و رقابت با سایرین، بیش از توجه به خود و خانواده، اهمیت پیدا کند.

۴-تیپ رمانتیک محزون یا هنرمند:

تیپ رمانتیکِ محزون یا هنرمند: این اشخاص، خواستار اموری هستند که دردسترس نیست. ایده‌ال ها هیچوقت در اینجا و حالا نیست و به عبارتي آن چه دردسترس است، برایش بي‌ارزش است و آن چه را بدست آوردنش سخت است می خواهند. بسیار احساسی و زودرنج هستند. خویش را با حس سایرین درگیر ميکنند و چون از تخیل بسیار نیرومندی برخوردارند، خودشان هم دچار همان حس ها میشوند .

اکثر ناراحت و افسرده هستند و خلق متغیر دارند. اشتغال ذهني آنها با گم شده هاست و عاشقِ غایب و امور ازدست رفته اند. از کارهای یکنواخت خسته میشوند و درصورتی که امکان آن باشد، ول خرج هستند. خواهان توجه هستند و عدم توجه ، آنها را ناراحت ميکند . ارتباط ها و جمع های یکنواخت، برایشان خسته کننده است. امور تاریک و ممنوع، مدام براي آنها جذابیت دارد. احساس زيبايي شناختیِ قوی ای دارند. تضادهای وجودی شان زیاد است. در بین نُه تیپ انیاگرام، حساس ترین تیپ شخصیتی را دارند و زندگی در کنار این اشخاص، مانند راه رفتن روی یخ است.

۵-تیپ فکور:

این اشخاص بسیار در خویش فرو رفته یا درونگرا هستند( از بودن در جمع لذت نمی برند و اجتماع گریزند). قادر به ابراز احساسات خویش نیستند و معمولاً تمایل کمی براي ازدواج دارند. در کلاس معمولاً در ردیف آخر می نشینند تا همه را ببینند ولی دیگران وی را نبینند. دوست دارند دیده نشوند و نامریی باشند. همواره احساس را بعد از عقل تجربه می کنند. اهل کتاب خواندن و جمع اوري اطلاعات هستند و می خواهند از همه چیز سر در بیاورند...

 

۶-تیپ وفاخو، وفاجو و شکاک:

این اشخاص به همه چیز سوء ظن دارند. افرادی محتاط هستند. می خواهند بدانند که در ذهن سایرین راجع به آن ها چه می گذرد. نگران خیانت و بی وفایی دیگرانند. معمولاً استرس دارند و دوست دارند وظیفه آن ها در جایی که هستند معلوم و تعریف شده باشد. نوعی متعهد و مبتنی بر امنیت هستند. شش ها قابل اعتماد ، سخت کوش و مسئولیت پذیر هستند. عیوب را بطور فوق العاده پیدا ميکنند و مسایل را پيش بيني ميکنند و همکاري foster دارند و میتوانند حالت دفاعی، گریزان، و مضطرب بگیرند و در حالی که شاکی از استرس زیاد هستند ولی در حالت استرس کار ميکنند .

آن ها میتوانند محتاط و دودل باشند ولی انفعالی، جسور، و مبارز باشند. این اشخاص بطور معمول با شک و سوء ظن بخود مشکل دارند. این اشخاص در بهترین وضعیت از نظر درونی پایدار، متکي بخود ميباشند و شجاعانه از خویش و سایرین دفاع ميکنند .

۷-تیپ خوش بین و خوش گذران:

دوری از درد. افرادی اجتماعي و رفیق باز هستند. معمولاً همه فن حریفند و در چند چیز مهارت دارند و بسیار خوش بینند. پیوسته به سایرین امید می دهند، نگران نباش همه چیز درست میشه. اهل بلوف زدن و خالی بندی و یا غلو کردن هم هستند و… ( بخاطر لذت جوئی، تنوع طلبی و هیجان خواهی بالا، احتمال گرایش به اعتياد در این تیپ نسبتا زیاد است). هفت ها برونگرا، خوشبین، با استعداد، و با انگيزه هستند.

آن ها صبور، جسور و عملگرا هستند ولی استعدادهای آن ها میتواند به هرز رود، بی اندازه پراکنده شده و نامنظم شوند. این اشخاص مرتب بدنبال تجربه های جدید و جالب هستند، ولی میتوانند با ادامه دادن پریشان و خسته شوند. آن ها معمولاً با مسائلی چون بی صبری و عجله کردن مشکل دارند. این اشخاص در بهترین وضعیت بر استعدادها و اهداف ارزشمند خویش تمرکز ميکنند ، قدر دان، شاد و خرسند هستند.

۸-تیپ چالشگر یا قدرت طلب:

این اشخاص به دنبال قدرت و تسلط بر سایرین هستند. دوست دارند مدیر و رهبر باشند و دستور بدهند. بسیار کنترل کننده هستند و آمرانه با سایرین رفتار می کنند. تمایل به دیکتاتور بودن دارند. درصورتی که سایرین خصوصا زیر دستان آن ها، از آنان پیروی نکند، سخت بر آشفته و عصبی میشوند .. در عین حال حمایت کننده هم هستند و از زیر دستان خویش حمایت می کنند ولی به این شرط که آن اشخاص مطیع اوامر این عالی جنابان باشند؟!. افرادی انتقام جو بوده و.

۹-تیپ صلح طلب و میانجی:

این اشخاص دنبال ارامش و آشتی و صلح با دیگرانند. پیوسته میخواهند بین سایرین واسطه شوند تا بین آن ها آشتی بر قرار کنند. افرادی انطباق پذیر و تابع هستند. از درگیری و خشونت خودداری ميکنند و حتی شاید از آن می ترسند. نسبتا تنبل هستند. در تصمیم گیریها مشکل دارند و آخرین تصمیم را درست نمی گیرند و...

این ویژگیها سرنخهای این تیپها بودند. و شرح تفصیلی آن زیاد است. تصور بر این است که هر شخص همانگونه که دارای یک گروه خونی است دارای یکی از این تیپهای شخصیت میباشد . در ضمن میزان سلامت شخصیت در هر تیپ از یک تا نه در نوسان است. اشخاص در هر تیپ میتوانند از سلامت کامل تا عدم سلامت در نوسان باشند. نکته ديگر این که نه گروه شخصیتی به سه گروه یا مثلث تقسیم میشوند  و در درون هر مثلث، هر تیپ به ویژگیهای بعضی تیپها هم گرایش دارد که اصطلاحا به آن بال یا وینگ ميگويند . این مثلثها به شرح زیر است:

 

۱- مثلث اراده که شامل تیپهای یک، هشت و نه است.

۲- مثلث قلب یا احساسات که شامل تیپهای دو، سه و چهار میباشد .

۳- مثلث مغز یا تفکر که شامل تیپهای پنج، شش و هفت است.